Het recht tot demonstreren is in het huidige coronabeleid een geladen onderwerp. Vele burgers zijn het niet eens met het coranabeleid en willen hiertegen demonstreren. Het Museumplein in Amsterdam en het Malieveld in Den Haag zijn bekend territoria geworden voor dit soort demonstraties, echter wordt er vaak ingegrepen waardoor het grondrecht in het geding komt. De vraag die hier gesteld kan worden is: is het recht tot demonstreren een absoluut grondrecht?

Wat is een absoluut grondrecht?

Er wordt onderscheid gemaakt in klassieke en sociale grondrechten.[1] Klassieke grondrechten bieden de burgers met name bescherming tegen de overheid, zoals vrijheid van meningsuiting. Sociale grondrechten zijn grondrechten waarbij de overheid actief moet handelen, zoals de zorg van de overheid voor de bescherming van het milieu. Absolute grondrechten zijn grondrechten die niet beperkt kunnen worden. Voorbeelden hiervan zijn het verbod op foltering uit artikel 3 van het EVRM. Deze mogen dus nooit beperkt worden ook niet tijdens een noodtoestand. Niet absolute grondrechten mogen wel beperkt worden, maar hier moet dan wel een geldige reden voor zijn.

Wat is het recht tot demonstreren?

Op grond van artikel 9 van de Grondwet heeft elke burger het recht om te demonstreren. Hierin staat dat het recht tot vergadering en betoging wordt erkend, behoudens ieders verantwoordelijkheid. Echter is dit geen absoluut grondrecht, in lid 2 van artikel 9 staat geschreven dat de wet beperkingen kan stellen aan dit grondrecht. Deze beperkingen kunnen te maken hebben met de bescherming van de gezondheid, het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Op grond van artikel 2 van de Wet Openbare Manifestaties kunnen deze beperkingen ook worden gesteld.

De beperkingen die gegeven worden mogen echter nooit op de inhoud slaan volgens artikel 5 lid 3 van de Wet Openbare Manifestaties. Een voorbeeld hiervan is het verbieden van een demonstratie, omdat er tegendemonstranten op afkomen. In het EHRM is bepaald dat uit de demonstratievrijheid niet alleen de negatieve verplichting voortvloeit om een demonstratie niet te verbieden als er spanningen met tegendemonstranten dreigen, maar ook een positieve verplichting vloeit hier uit voort.[2] De positieve verplichting ziet op het beschermen van demonstranten tegen vijandige tegendemonstranten. De overheid moet zich tot het uiterste inspannen om demonstraties te faciliteren en te beschermen, zodat burgers in vrijheid hun meningen kunnen laten horen. 

Demonstreren in het huidige coronabeleid

Al wekenlang verzamelen demonstranten tegen het coronabeleid zich elke zondag op het museumplein.[3] Deze demonstraties worden bijna ieder weekend ontbonden door de burgemeester, omdat demonstranten zich niet aan de regels houden. In Malieveld doet zich hetzelfde voor.[4] We leven tegenwoordig in een 1,5-metersamenleving. Dit zorgt ervoor dat voldoende afstand gehouden moet worden en er een samenscholingsverbod geldt. Hierdoor ontstaat er een drempel voor het organiseren van een betoging. Burgemeesters stellen beperkingen op bij deze demonstraties, omdat er sprake kan zijn van wanorde en de gezondheid die in het geding kan komen. Maar de beperkingen die gesteld worden zijn toegestaan volgens de wet en grondrechten komen hierdoor niet in het geding. Het recht tot demonstreren blijft immers geen absoluut grondrecht.

Het coronabeleid blijft toch bij de meeste mensen een vergaande beperking op hun vrijheid. Als daar dan ook nog de beperking op hun recht tot demonstreren bij komt, kan het voor het merendeel de druppel zijn.

 

[1] Zie https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vkugbqvdq7wh/hoofdstuk_1_grondrechten

[2] Artikel 8 EVRM

[3] RTL-Nieuws, ‘Wekelijkse demonstratie Museumplein opnieuw ontbonden’, RTL-Nieuws 7 maart 2021, geraadpleegd via: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5218421/demonstratie-museumplein-coronamaatregelen

 

[4] RTL-Nieuws, ‘Twintigtal mensen opgepakt bij demonstratie Malieveld’, RTL-Nieuws 14 maart 2021, geraadpleegd via: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5219816/malieveld-den-haag-demonstratie-politie-hond-protest-corona-beleid