Als er aan de Nederlandse bevolking wordt gevraagd of ze het eens zijn met de stelling dat de straffen in Nederland te laag zijn, antwoord zo’n 75% met een ja. Opvallend genoeg is dit percentage al twintig jaar vrij constant.[1] Het komt regelmatig voor dat er na de uitspraak van een strafzaak grote verontwaardiging is over de hoogte van de straf en ons rechtssysteem in het algemeen. Straffen Nederlandse rechters dan echt te mild en moet er naar de heersende roep geluisterd worden, of kunnen we deze opvatting beter negeren?
‘Man slaat echtgenote dood’, ‘taakstraf voor mishandeling moeder’, ‘man rijdt onder invloed, maakt ongeluk met twee dodelijke slachtoffers en krijgt drie jaar’. Krantenkoppen zijn vaak bondig en de artikelen zelf eveneens. Wanneer men ze leest is medeleven voor de slachtoffers een direct gevolg, waarbij ook steeds vaker onbegrip voor het Nederlandse strafrechtsysteem om de hoek komt kijken. De media besteed ook steeds meer aandacht aan de heersende opvatting dat rechters in Nederland te laag zouden straffen.
We zouden ons daarom kunnen afvragen of de straffen hier in Nederland echt zo laag zijn. Zowel vanuit historisch als vanuit internationaal perspectief, luidt het antwoord op deze vraag eigenlijk ‘nee’. We zijn in vergelijking met twee decennia terug al steeds zwaarder gaan straffen. De strafrechter is tussen 2000 en 2009 ruim 10% zwaardere straffen gaan opleggen voor dezelfde soort misdrijven. Bij geweldsmisdrijven ligt het percentage van de stijging zelfs op 20%.[2] Als we de hoogte van onze straffen vergelijken met andere Europese landen, stranden we ook hoog in de ranglijst. ‘’Wij willen helemaal niet te boek staan als de zwaarst straffende rechter in Europa, want dat vind ik geen verdienste, maar intussen staan we er wel, op Engeland na’’, aldus Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor Rechtspraak.[3]
Toch blijft de beleving van de ‘softe’ Nederlandse rechter dus voortbestaan. Hiervoor zijn meerdere oorzaken denkbaar. Van zwaar gewicht is de maatschappelijke oriëntatie van het strafrecht. Hoe kijkt men momenteel tegen beginselen aan, welke doeleinden kent men toe aan het strafrecht en hoe kijkt men aan tegen het ultimum remedium-gedachte?[4] We creëren al snel een groot inlevingsvermogen voor het slachtoffer, waardoor vergelding tegenwoordig het voornaamste doel van strafrecht lijkt, naar mening van de Nederlandse bevolking. Dit terwijl vergelding slechts één van de doelen van het strafrecht is. Met de andere doelen -afschrikken, bescherming van de samenleving en voorkomen van herhaling- houdt de rechter in zijn afweging net zo goed rekening, terwijl de focus voor leken hierop toch minder lijkt te liggen.
Dit wordt nog eens versterkt doordat de media zich in de krantenberichten over strafzaken vaak richt op de negatieve gevolgen van het misdrijf voor het slachtoffer. ‘De vrouw is zwaargewond geraakt’, ‘de man zit nu in een rolstoel’ of ‘het kind heeft nu een trauma’; het zijn allemaal voorbeelden van negatieve gevolgen die altijd uitgelicht zullen worden in de media, omdat dat nu eenmaal de dingen zijn die wij willen weten van de strafzaak. Echter moet niet vergeten worden dat de negatieve gevolgen van het misdrijf voor het slachtoffer slechts één van de factoren vormen die de ernst van het delict bepalen. Opnieuw is de ernst van het delict slechts één van de overwegingen die de meest passende straf bepaalt.[5] De aspecten uit de zaak die men leest in de media zijn dus slechts een deel van de grotere casuïstiek waar de rechter zich in heeft verdiept, voor hij zijn beslissing maakte. De rechter kijkt namelijk net zo goed naar de omstandigheden van het misdrijf en de voorgeschiedenis en het denkbeeld van de dader. Hier wordt in de media amper aandacht aan besteed. In 2008 werd er een onderzoek gedaan naar de vraag of leken verschillend –en dan met name: zwaarder- zouden straffen dan rechters, wanneer zij beschikken over precies dezelfde informatie als rechters. De proefpersonen kregen het gehele dossier te zien, maar ook alle informatie die uit de zitting naar voren kwam. Wat bleek: leken straften even zwaar als rechters.[6] Het gaat waarschijnlijk dus vaak om gebrek aan informatie. De meeste media vertellen ons namelijk niet welke overwegingen de rechter allemaal heeft gemaakt en welke feiten hem tot zijn overwegingen hebben geleid. Door dit simplistische beeld van de zaak, zijn we simpelweg niet in staat om een adequaat oordeel te kunnen vellen over of we het eens zouden zijn met de opgelegde straf of niet.
Als laatste zou men wellicht ook kritischer kunnen zijn over het idee dat het opleggen van hogere straffen de generale preventie ten goede komt. Een potentiële crimineel zal niet nog een keer gaan nadenken over of hij een bepaald delict daadwerkelijk gaat plegen, wanneer de straf hoger zou zijn. Het is voornamelijk de pakkans die veel invloed heeft op de overwegingen om delicten te plegen. Dit blijkt vooral uit veel onderzoek dat in de VS is gehouden, maar geldt voor criminelen hier in Nederland natuurlijk net zo goed.[7]
Er zijn dus heel wat kanttekeningen te zetten bij de opvatting dat Nederlandse rechters te laag straffen. Niet alleen omdat we in vergelijking met vroeger en met andere Europese landen juist erg hoog straffen, maar ook omdat we deze opvatting vaak wordt gevormd bij gebrek aan informatie. Rechters hebben niet voor niets veelal uitgebreide dossiers voor te bereiden, zittingen van vaak lange duur en overleg in de raadkamer. Er komt veel kijken bij het doen van uitspraak in strafzaken. Informatie uit een nieuwsbericht zal dan in de meeste gevallen ook niet volledig genoeg zijn om een adequaat oordeel te kunnen vormen over of de straf die rechter op heeft gelegd hoog genoeg is. Misschien moet men toch iets minder kritiek hebben op rechters in de Nederlandse rechtbanken en wat meer vertrouwen hebben in ons rechtssysteem.
[1] Sociaal Cultureel Planbureau, Burgerperspectieven.
[2] F. Tulder, De straffende rechter 2000-2009, in Nederlands Juristenblad (2011/24).
[3] F. Bakker te gast bij RTL Late Night, afl. 154 (online publiek).
[4] M.S. Groenhuijsen & T. Kooijmans, Bestraffing in Nederland en België, Oisterwijk: NVVS 2013, p.10-11.
[5] M.S. Groenhuijsen & T. Kooijmans, Bestraffing in Nederland en België, Oisterwijk: NVVS 2013, p.81-83.
[6] W.A. Wagenaar, Strafrechtelijke oordelen van rechters en leken (Raad voor de Rechtspraak), Utrecht: 2008.
[7] M.S. Groenhuijsen & T. Kooijmans, Bestraffing in Nederland en België, Oisterwijk: NVVS 2013, p.27.
Als we de straffen vergelijken met Amerika is NL echt een lachertje. Als je daar dood door schuld of poging tot doodslag op je geweten hebt, krijg je al vaker een veel hogere straf dan dat je hier in NL iemand met opzet vermoord. Persoonlijk vind ik de Amerikaanse straffen iets wat te zwaar, maar de NL straffen veel te mild. Een goede middenweg daarin zou perfect zijn naar mijn idee
“Als laatste zou men wellicht ook kritischer kunnen zijn over het idee dat het opleggen van hogere straffen de generale preventie ten goede komt. Een potentiële crimineel zal niet nog een keer gaan nadenken over of hij een bepaald delict daadwerkelijk gaat plegen, wanneer de straf hoger zou zijn. Het is voornamelijk de pakkans die veel invloed heeft op de overwegingen om delicten te plegen.”
Ja maar dan moet die pakkans wel erg hoog zijn en dat is momenteel niet zo doordat er zoveel bezuinigd is dat de politie gewoon te weinig tijd en man heeft om daadwerkelijk criminelen op te sporen. Echt belachelijk dit!
Daarnaast zijn er voldoende die JUIST niet schrikken van een hoge pakkams als ze met 2/3 van hun straf de deur uit mogen lopen. Die nemen die vrijheidsbeperking van een x aantal jaartjes (als niet maandjes) voor lief.
Nederlands strafrecht moet volledig onder de loep worden genomem en hervormd.
Kom dan met directe voorbeelden van buurlanden die lager straffen want het is gewoon onzin. En je bent behoorlijk biased, mevrouw de toekomstige fiscaal advocaat. Maar als jij van mening bent dat serie verkachters en moordenaars van kinderen of ander onschuldig volk weer ooit in de samenleving mogen komen ben je in mijn ogen net zo gestoord. Er zijn genoeg voorbeelden van het falende tbs systeem, dus vertrouwen in een belachelijk systeem hebben ik en vele anderen niet.
Interessant artikel. Ik ben wel benieuwd hoe Frits Bakker bij zijn mening komt dat Nederland hoog straft vergeleken met Europa. Volgens de enige data die ik hierover heb kunnen vinden straft nederland bij ernstige misdrijven juist laag vergeleken bij veel andere west-Europese landen: https://researchbriefings.parliament.uk/ResearchBriefing/Summary/CBP-7218#fullreport
Toch het 10 maanden celstraf geven voor een verkrachting van een minderjarige is in mijn ogen veelste laag, dit zijn mensen die al jaren zulke dingen gewoon prima vinden dat dit gebeurt. Als de daders zielig genoeg doen komen ze nog eerder vrij ook. Dan lopen ze weer vrolijk rond buiten, misschien in een andere stad, ze hebben een redelijk zorgeloos leven ondanks een strafblad en het slachtoffer (s) hebben levenslang
Het zal je eigen kind maar zijn of je zelf…
Wat is er veranderd sinds, pak-‘em beet, de Middeleeuwen? De straffen die we tegenwoordig uitdelen zijn onvergelijkbaar veel milder, maar geldt dat ook voor de aard van de delicten? Is een moordenaar anno 2020 minder verschrikkelijk dan een moordenaar anno 1320? Is een slachtoffer anno 2020 minder meelijwekkend dan een slachtoffer anno 1320? Tegenwoordig wil men zo graag ‘humaan’ en ‘sociaal’ zijn; jegens de dader ja, maar absoluut niet jegens het slachtoffer helaas! Hoe heeft het anders ooit zover kunnen komen dat in Nederland zelfs in oorlogstijd de doodstraf afgeschaft is? Ik heb een vaag vermoeden, dat de meeste mensen wereldwijd (incl. Nederland) een massamoordenaar als Adolf Hitler het liefst uitermate hadden zien lijden voordat hij op een uiterst pijnvolle manier aan zijn einde zou zijn gekomen. Maar nee, in de tegenwoordige rechtspraak zou deze onmens hooguit ‘levenslang’ krijgen, op kosten van dezelfde maatschappij die hem gewoon meteen dood zou willen zien. Wat schrikt het mij als crimineel nou af, als ik weet dat ik zelfs bij moord of doodslag geen doodstraf krijg? Maakt niet uit of ik een massamoordenaar als Breivik in Noorwegen ben of een terrorist: de doodstraf krijg ik niet. Hoe rechtvaardig, humaan en sociaal is dat? Waar zijn alle slachtoffers, die het helaas niet meer kunnen navertellen of de rest van hun leven met lichamelijk en geestelijk letsel moeten doorkomen? Hoe heeft het ooit zover kunnen komen dat de ‘rechten’ van de dader in de praktijk beduidend belangrijker blijken te zijn dan die van het slachtoffer? Hoe kort geleden is het nog maar, dat slachtoffers (meer) spreektijd krijgen tijdens een rechtszitting? Hoe kan zoiets? En maar afgeven op de Middeleeuwen waarin we toch zo barbaars waren… inderdaad, voor valsemunterij hoeft iemand van mij persoonlijk niet in de kokende olie gegooid te worden. Maar voor het bewust om het leven brengen van iemand anders hoort in mijn ogen maar 1 passende straf, en dat is dat de dader hetzelfde lot op dezelfde manier ondergaat als deze het slachtoffer aangedaan heeft. Dát noem ik rechtvaardig, en niet de vraag ‘hoe we de dader toch weer zo snel mogelijk in de maatschappij kunnen laten integreren’. Nee, iemand die tot zoiets in staat is moet nooit meer de kans krijgen dit opnieuw een ander aan te doen: dát zou de basis voor rechtspraak moeten zijn. En dan heb je het dus niet over TBS, waarvan inmiddels helaas al lang is gebleken dat dit totaal niet werkt en zelfs opnieuw tot talloze dodelijke slachtoffers heeft geleid. Nee, dan heb je het over dusdanige straffen dat ze mensen daadwerkelijk kunnen afschrikken en ervoor zorgen dat ze het nooit meer opnieuw kunnen doen. Dan heb je het in mijn ogen over réchtspraak, en niet over ónrechtspraak zoals in mijn optiek al veel te lang gaande is. En niet alleen in die van mij, maar in die van heel veel andere mensen…
Goede reactie, grotendeels historisch en politiek correct.
Indien straf te zwaar c.q. doodstraf: dader zal getuigen vermoorden of zichzelf verhangen.
Indien straf te licht c.q. taakstraf: slachtoffer begint met eigenrichting.
Religies vergeleken met de rechtspraak, daar de kerken grote invloed hebben uitgeoefend, was de straf het doel en niet het middel. Tegenwoordig is de straf geen doel, maar slechts een middel, zoals terugkeren in de maatschappij. Dan zitten mensen vaak gevangen in een kubus vol met soortgelijken en worden daders vergiftigd met haar en verderf richting de maatschappij.
Van mij mag een 10-voudige strafkamer zonder pardon een doodstraf uitspreken voor een delict c.q. recidivist waarop levenslang zou moeten volgen.
Als je iemand het leven ontneemt, dan zou daar levenslang (80 jaar) voor moeten staan en als een rechter dan door de omstandigheden milder wil zijn en een lagere straf op wil leggen, maak er dan 60 jaar van.
Niet alleen voor moord vind ik de straffen te laag, want een overlevende van een misdrijf heeft ook levenslang gekregen door de dader.
Ik weet ook door mijn voormalige werk dat criminelen wel degelijk de strafmaat in overweging nemen voor het plegen van een misdrijf, dus dat onderzoek uit Amerika zou ik niet zomaar 1 op 1 overnemen als toepasselijk op Nederland.
En jezelf vergelijken met anderen…..als je kind thuiskomt met een 5 en zegt dat de meesten nog slechter had geleerd en nog lagere punten had (over degene met een hoger punt zwijgt hij natuurlijk). Geef je hem dan ook een compliment, omdat hij beter was dan de meesten in de klas, terwijl je weet dat hij nauwelijks geleerd heeft? Nee hij heeft zijn best niet gedaan en moet het dus beter doen en zo moet NL ook zwaarder straffen en het niet genoeg vinden, omdat anderen minder zwaar straffen. Vergelijk jezelf dan met een land dat veel zwaarder straft, als je jezelf dan toch wil vergelijken.
Medeleven met alle slachtoffers en nabestaanden die aan moeten horen met welke lage straffen de daders wegkomen in Nederland.
Zolang justitie voornamelijk bezig is met het opsporen van criminelen die al iets op hun kerfstok hebben, blijft het dweilen met de kraan open natuurlijk.
Hoeveel inbraken bijvoorbeeld worden gepleegd door mensen die als eens veroordeeld zijn voor zulks? En hoeveel door mensen die wel al eerder inbraken hebben gepleegd maar nog niet gepakt zijn door bovengenoemde reden?
Ik snap dat mensen soms door rood rijden. Ik snap dat sommige mensen soms ruzie hebben met elkaar en dat er dan klappen vallen, of erger. Maar bij alle criminaliteit met een element van voorbedachte rade (mes mee bij het uitgaan), moet er veel strenger en flink progressief gestraft worden. Eerst keer inbraak even een jaartje nadenken, daarna 5, daarna einde verhaal met je vrij leventje.
Deze stukken vertellen naar mijn mening de halve waarheid. Ze lijken geschreven met als doel het goedpraten van de lage straffen. Waarom wordt er bijvoorbeeld nergens genoemd dat de daadwerkelijke straf ook nog eens met een derde standaard wordt verlaagd. Ofwel de gegeven straf is bruto in elk artikel. De werkelijke straf is slechts 2/3. Persoonlijk vind ik dat de dader tenminste net zo lang gestraft moet worden als de slachtoffers er last van hebben. Bij een moord is dat dus altijd een echte levenslang. Bij blijvend lichamelijk letsel toebrengen een gevangenisstraf en daarnaast de rest van je leven vervolgstraf die de dader blijft voelen. additionele taakstraf + betalen iedere maand + meldplicht of andere dingen die een normale burger niet hoeft. Recidieven van geweldsdelicten en zedenmisdrijven altijd voorgoed opsluiten. Twee keer in de fout kan nooit toevallig of door ‘verzachtende omstandigheden’ komen. Niet als straf dan tenminste om de maatschappij te beschermen. Het argument dat levenslang niet mag volgens mensenrechten kan zo de prullenbak in. wat een onzin.