Laura de Leeuw
Iedere politicus heeft er een mening over en de opiniestukken van prominenten in het maatschappelijk debat zijn niet aan te slepen: Het Transatlantic Trade & Investment Partnership (TTIP) tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Er wordt vooral veel geschreven over de mogelijke consequenties daarvan voor de Europese burger. Volgens de Rijksoverheid levert het de burger ‘hoger inkomen, goedkopere producten en meer banen’ op[i], terwijl bijvoorbeeld Esther Ouwehand van oppositiepartij Partij voor de Dieren spreekt van ‘een dreigend monsterverdrag’ en van ‘democratie in de uitverkoop’[ii]. Ondertussen gaan de onderhandelingen onverminderd door; afgelopen februari waren de achtste onderhandelingsrondes tussen beide partijen. Wat houdt dit verdrag in, welke belangen spelen een rol en wat maakt dat er zowel felle voor- als tegenstanders zijn?
Het Transatlantic Trade & Investment Partnership
Op de website van de Rijksoverheid valt er ten eerste het volgende over te lezen: ‘De Europese Unie (EU) en de Verenigde Staten (VS) zijn in onderhandeling over een handelsovereenkomst. Deze overeenkomst heet ook wel Transatlantic Trade & Investment Partnership (TTIP). Het wordt de grootste bilaterale handelsovereenkomst die de EU ooit heeft afgesloten[iii]. De bilaterale handelsovereenkomst heeft ten eerste tot doel de wederzijdse toegang tussen de markten van beide partijen te verbeteren. Het betreft hier voornamelijk onderhandelingen over het afbouwen of afschaffen van tarieven[iv]. In de laatste onderhandelingsronde zijn door zowel de EU als de VS tarieven op tafel gelegd en is gediscussieerd over zowel de prioriteiten als gevoeligheden van beide partijen[v]. Daarnaast is een doel van het TTIP om ‘onnodige’ handelsbelemmeringen weg te nemen, waarbij moet worden gedacht aan verschil tussen regels en standaarden van de twee partijen. Ten slotte is het de bedoeling dat onderlinge regelgeving beter op elkaar wordt afgestemd[vi]. Ignacio Garcia Bercero, de ‘Chief Negotiator’ voor de Europese Unie’, kondigde na de onderhandelingen van februari jongstleden aan dat de onderhandelingen nog verder zullen worden geïntensiveerd en dat aankomend jaar wordt beoogt zoveel mogelijk voortgang te boeken. Voor aankomende zomer zouden al twee nieuwe integrale onderhandelingsrondes moeten worden gepland en daarnaast werden ‘intersessional discussions’ aangekondigd bovenop de formele rondes, op deelgebieden[vii].
Het TTIP als paradijs voor de burger
Op de website van de Rijksoverheid staat in de vetgedrukte koptekst dat ‘Nederland kan profiteren van dit akkoord’ en in het onderstaande menu kan de sitebezoeker doorklikken op kopjes met de strekking ‘waarom TTIP’, ‘voordelen voor burgers’, ‘voordelen voor bedrijven’, ‘randvoorwaarden’ en ‘onderhandelingen en inspraak’. Nadelen worden niet expliciet benoemd. Volgens de Nederlandse Rijksoverheid zijn er dan ook tal van voordelen voor burgers. Ten eerste komt er meer koopkracht en economische groei. Er wordt zelfs gesproken van een structurele groei van het BNP van 1,4 en 4,1 procent en een gezin van 4 personen zou per jaar tussen 500 en 600 euro meer te besteden hebben. Daarnaast worden de producten goedkoper en komen er meer banen, omdat bedrijven meer gaan investeren als de internationale handel wordt geïntensiveerd[viii]. Ook de voordelen voor bedrijven liegen er niet om: de jaarlijkse handel tussen de EU en de VS heeft een waarde van 800 miljard euro en een afschaffing van de tarieven bespaart bedrijven dan ook veel geld. De kosten voor bedrijven om te exporteren nemen af waardoor de afzetmarken vergroten en de productie groeit[ix].
Voor Europese burgers klinkt dit dus als het paradijs: 500 tot 600 euro meer te besteden, goedkopere producten en meer kans op een baan: wie wil dit nu niet? De onderhandelingen tussen de EU en de VS zijn ook goed op weg, dus lijkt het helemaal de goede kant op te gaan.
Risico’s van het TTIP
Dat het plaatje toch niet zo rooskleurig is als eerder wordt geschetst, ziet ook de Rijksoverheid zelf wel in. Onder het kopje ‘randvoorwaarden’ vinden de risico’s, of zelfs ‘nadelen’ een plaats. Zo wordt het veelbesproken voorbeeld van het hormoonvlees genoemd: in de VS gewoon toegestaan maar in de EU ten strengste verboden. Dit punt wordt echter al redelijk snel afgedaan: de EU sluit geen compromissen op de gebieden veiligheid, consumentenbescherming en milieu[x]. Felle tegenstanders van het verdrag gaan echter veel verder en trekken bovengenoemde voordelen in twijfel: burgers zouden er zelfs alleen maar nadeel van ondervinden. Op de website STOP-TTIP.org, worden de nadelen helder uiteengezet. Te beginnen bij de alom bediscussieerde Investor-State-Dispute Settlement: Canadese en Amerikaanse bedrijven kunnen dan een schadevergoeding eisen als ze worden benadeeld door overheidsbeslissingen[xi]. Overigens is dit ook het enige onderdeel van TTIP dat op de laatste onderhandelingsrondes vorige maand niet is behandeld[xii]. Daarnaast zouden grote bedrijven onze standaarden op allerlei gebieden van sociale wetgeving kunnen beïnvloeden en komt er druk te staan op de Europese Unie en haar lidstaten om risicovolle technologie, denk bijvoorbeeld aan genetische modificatie, toe te staan[xiii]. Geïnspireerd door deze argumenten hebben al ruim 1,5 miljoen Europeanen een petitie gesigneerd om het TTIP een halt toe te roepen. Deze website is echter geen uitzondering op de regel: overal in Europa staan politici en burgers op tegen het verdrag. Zo was er vorig jaar oktober een Europese protestdag tegen TTIP, waarbij in Nederland op het Beursplein in Amsterdam onder andere politici van de Partij voor de Dieren, GroenLinks en de SP spraken[xiv]. De twijfel over de voordelen wordt overigens niet enkel gebaseerd op gevoel: in een studie van OFSE (Austrian Foundation for Development Research) getiteld ‘ Assesing the Claimed Benefits of the Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP)’ wordt letterlijk geconcludeerd: ‘In a nutshell, we see limited economic gains, but considerable downside risks’.[xv]
Voor of tegen het TTIP? It’s all-in the details
Recent kwam het nieuws naar buiten dat Duitsland, wellicht de onderhandelingen wil gaan blokkeren als de ‘sociale standaarden’, milieuwetgeving of consumentenbescherming in de EU onder druk komt te staan[xvi]. Eigenlijk is dit hetzelfde standpunt als de Nederlandse overheid, die ook aangeeft bij de eigen standaarden te willen blijven. Wanneer daadwerkelijk geen enkele millimeter van de eigen standpunten gaat worden afgeweken, vervagen de risico’s waar TTIP-tegenstanders zo voor vrezen. Echter, iedereen weet dat het sluiten van een verdrag van historische grootte tussen twee supermachten compromissen vereist. Het is echter afwachten tot de contouren van het verdrag op detailniveau worden ingekleurd, alvorens de daadwerkelijke risico’s zichtbaar worden. Een kritische houding van de Europese maatschappij is zeer welkom om de onderhandelaars op scherp te stellen, het bij voorkeur afkeuren van het TTIP is echter te voorbarig. Waar het Delors Institute recent over dit verdrag schreef ‘the devil is in the details’[xvii] (specifiek over ISDS), hebben ze dan ook voor een deel gelijk. Echter kan degene die zich van de gevaren op detailniveau bewust is, juist de onderhandelingen sturen en de risico’s vermijden. Daarnaast zijn ook de beoogde kansen voor de EU juist afhankelijk van de nog nader te bepalen details. Of de risico’s worden vermeden en de kansen benut gaat de toekomst uitwijzen, maar tot dat moment concludeer ik liever meer positief: ‘it’s áll in the details’.
[i] Rijksoverheid. Voordelen transatlantic trade investment partnership voor burgers. (http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ttip-handelsovereenkomst-tussen-europese-unie-en-de-verenigde-staten/voordelen-transatlantic-trade-investment-partnership-ttip-voor-burgers). Laatst bekeken op 23-02-2015
[ii] Esther Ouwehand. Nú in de uitverkoop: de democratie! (http://www.joop.nl/opinies/detail/artikel/31269_nu_in_de_uitverkoop_de_democratie/) Laatst bekeken op 23-03-2015.
[iii] Rijksoverheid. TTIP handelsovereenkomst tussen Europese Unie en de Verenigde Staten. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ttip-handelsovereenkomst-tussen-europese-unie-en-de-verenigde-staten. Laatst bekeken op 23-03-2015.
[iv] Rijksoverheid. Waarom handelsovereenkomst Transatlantic Trade Investment Partnership. (http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ttip-handelsovereenkomst-tussen-europese-unie-en-de-verenigde-staten/waarom-handelsovereenkomst-transatlantic-trade-investment-partnership-ttip). Laatst bekeken op 23-03-2015.
[v] TTIP Round 8 – final day press conference. Comments by EU Chief Negotiator Ignacio Garcia Bercero. (http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2015/february/tradoc_153110.pdf). Laatst bekeken op 23-03-2015.
[vi] Rijksoverheid. Waarom handelsovereenkomst Transatlantic Trade Investment Partnership. (http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ttip-handelsovereenkomst-tussen-europese-unie-en-de-verenigde-staten/waarom-handelsovereenkomst-transatlantic-trade-investment-partnership-ttip). Laatst bekeken op 23-03-2015.
[vii] TTIP Round 8 – final day press conference. Comments by EU Chief Negotiator Ignacio Garcia Bercero. (http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2015/february/tradoc_153110.pdf). Laatst bekeken op 23-03-2015.
[viii] Rijksoverheid. Voordelen transatlantic trade investment partnership voor burgers. (http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ttip-handelsovereenkomst-tussen-europese-unie-en-de-verenigde-staten/voordelen-transatlantic-trade-investment-partnership-ttip-voor-burgers). Laatst bekeken op 23-03-2015.
[ix] Rijksoverheid. Voordelen transatlantic trade investment partnership voor bedrijven. (http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ttip-handelsovereenkomst-tussen-europese-unie-en-de-verenigde-staten/voordelen-transatlantic-trade-investment-partnership-ttip-voor-bedrijven). Laatst bekeken op 23-03-2015.
[x] Rijksoverheid. Garanties TTIP voor Rijksoverheid en milieu. (http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ttip-handelsovereenkomst-tussen-europese-unie-en-de-verenigde-staten/transatlantic-trade-investment-partnership-ttip-helpt-mensen).
[xi] Stop TTIP. (www.stop-ttip.org) Laatst bekeken op 23-03-2015.
[xii] http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2015/february/tradoc_153110.pdf. Zie p.7: ‘Turning now to what has been our work this week let me underline that we have had intense and comprehensive discussions in nearly all the areas that we want to cover in this agreement (except notably on ISDS/investment protection).’
[xiii] Stop TTIP. (www.stop-ttip.org) Laatst bekeken op 23-03-2015.
[xiv] One World. Zaterdag Europese protestdag tegen TTIP. (http://www.oneworld.nl/wereld/zaterdag-europese-protestdag-tegen-ttip) & Nationale beeldbank. Manifestatie tegen ttip ceta en tisa Amsterdam. (https://www.nationalebeeldbank.nl/shop/products/887630-manifestatie_tegen_ttip_ceta_en_tisa_amsterdam). Beide geraadpleegd op 23-03-2015.
[xv] OFSE Austrian Foundation for Development Research. Assess_TTIP: Assessing the Claimed Benefits of the Transatlantic Trade and Ivestment Partnership (TTIP). Final Report. 31 maart 2014.
[xvi] NRC. Duitse minister trekt rode lijn over handelsverdrag. (http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2015/maart/23/duitse-minister-trekt-rode-lijn-over-handelsverd-1478595). Bekeken op 23-03-2015.
[xvii] Delors Institute. ISDS in TTIP the Devil is in the details. (http://www.delorsinstitute.eu/011-20797-ISDS-in-TTIP-the-devil-is-in-the-details.html). Bekeken op 23-03-2015.
