Recente verkiezingen, met name die van Donald Trump als president van de Verenigde Staten, hebben de gevaren voor de democratie benadrukt die worden gevormd door degenen die sociale media en internet gebruiken om kwaadaardige propaganda en nepnieuws te verspreiden. Hoe en waarom zijn platforms zoals Facebook, Google en Twitter zo wijdverbreid open voor misbruik?
De missie van Facebook is om mensen een stem te geven en om mensen dichter bij elkaar te brengen, dit zijn onder andere democratische kernwaarden. Als een land als democratie erkent wil worden, is het aan de sociale mediakanalen om ervoor te zorgen dat die democratie sterker wordt, door mensen betere tools te geven. Echter, de manipulatie door Rusland op deze platforms tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 heeft fundamentele vragen doen rijzen over hun systemische kwetsbaarheden.
Russische bedreiging
Deze dreiging is niet nieuw, de Russen voeren al tientallen jaren een informatieoorlog. Wat wel nieuw is, is de komst van sociale mediatools met de kracht om propaganda en nepnieuws te vergroten met een snelheid die ondenkbaar was voorgaande jaren.
De platforms worden misbruikt en zijn misleidend, waardoor er schadelijke informatie op kan worden teruggevonden, die bedreigend is voor de veiligheid en de soevereiniteit.
De door Rusland gesponsorde Facebook-pagina Hart van Texas, trok bijna tweehonderdvierenvijftigduizend volgers. Een deel van die Texas groep creëerde een openbaar evenement op Facebook in het Islamic center in Houston Texas, om de islamisering van Texas te stoppen. Russische agenten creëerden echter ook een pagina voor de United Muslims of America, een groep die een tegenprostest eiste in datzelfde centrum. Wat geen van beide partijen had kunnen weten is dat Rusland beide partijen had aangemoedigd om op straat te vechten, om zo verdeeldheid te vergroten in Amerika.
De Russen creëerden meer dan honderd Facebookpagina’s om de sociale verdeeldheid in de VS te vergroten. Er waren pagina’s voor Afro-Amerikaanse groeperingen, zuidelijke nationalisten en liberale activisten. Ook plaatste de Russische pagina’s anti-Hillary Clinton advertenties tijdens de verkiezingen. Elk van deze nepaccounts spendeerde maanden aan het ontwikkelen van netwerken van echte Facebookgebruikers door hen te volgen en hun inhoud te liken. Deze opgebouwde netwerken worden vervolgens gebruikt om een reeks desinformatie te verspreiden.
Facebook onthulde later dat de Russische inhoud maar liefst honderdzesentwintig miljoen Amerikanen had bereikt. Twitter vond meer dan 36.000 Russische accounts die meer dan 1,4 miljoen verkiezingsgerelateerde tweets genereerden.
Deze Russische inmengingen zijn alarmerend, maar het grootste gevaar is welk effect sociale media hebben op het vooruitzicht van de democratie en welke invloed het heeft op het ondermijnen van ons vermogen als burgers om effectief en collectief te denken en te handelen.
Sinds 2011 steeg de opkomst van autoritaire leiders, vaak verkozen in plaatsen zoals Polen, Hongarije, India en de Filipijnen. Google, Facebook en Twitter zijn allemaal gebruikt door deze krachten. Vervolgens in de VS vestigde Donald Trum p bijna al zijn hoop op een Facebook gebaseerde campagne. Eind 2017 bereikte Facebook bijna 2,2 miljard mensen, dat is gigantisch. Als je een communicatiesysteem zou ontwerpen, een propagandasysteem voor nationalistische of autoritaire krachten, dan zou je geen beter platform kunnen bouwen dan Facebook.
Waarom zijn Facebook, Twitter en Google zulke krachtige hulpmiddelen voor kwaadwillende actoren om desinformatie te verspreiden om zo het geloof van mensen in de democratie te ondermijnen?
Facebook is ’s werelds krachtigste en meest geavanceerde targetingplatform. Het is een database in plaats van een sociaal netwerk. Facebook sorteert de kenmerken van zijn gebruikers in honderden categorieën, waardoor het voor de adverteerder gemakkelijk wordt om mensen met grote precisie te benaderen.
Je hoeft hiervoor geen statistiekexpert te zijn, je hoeft alleen maar op een paar knoppen te drukken en het systeem doet vervolgens het werk voor je. Kortom, iedereen kan er gebruik van maken.
Problemen van nepnieuws
Burgers hadden vroeger recht op een mening en nu hebben ze recht op hun eigen realiteit. Facebook vleit hun visie op de wereld en ze worden nooit geconfronteerd om hun veronderstellingen en aannamen uit te dagen. Op deze manier kunnen ze in een tunnel van onwaarheden terecht komen. Facebook geeft mensen wat ze willen op hun nieuwsfeed.
Facebook is eigenlijk je gepersonaliseerde krant, ze geven je alles waar je mee bezig bent, door betrokken te zijn, je reacties te delen, enzovoort.
Waarom is het zo gemakkelijk om nepnieuws op facebook te verspreiden?
Psychologen noemen het cognitieve dissonantie, je kan hier geen genoeg van krijgen en daarom is nepnieuws zo effectief, je ziet de wereld zoals jij die zou willen zien in plaats van wat het in werkelijkheid is.
Tegenwoordig ontvangt meer dan twee derde van de wereldbevolking nieuws op sociale media. Facebook heeft bijgedragen aan de polarisatie van onze huidige wereld. Niemand had kunnen voorspellen dat sociale media het niveau zouden bereiken die het vandaag de dag bereikt, dat je democratieën hebt die in wezen niet kunnen functioneren. In een democratie hoor je het eens te kunnen zijn over grondwaarheden van waarden en realiteiten. Als je dit kan, hoe vormen we dan consensus rond beleidsdoelen, hoe lossen we maatschappelijke problemen op?
We leven in een soort informatiebubbel, maar de breedte van informatie die een gemiddeld persoon tegenwoordig heeft en houdt is de grootste in de geschiedenis. Het gebruik van deze nieuwe psychografische profileringstechnieken in de politiek heeft voor- en nadelen. Dit
maakt het mogelijk voor politici om hun boodschap zo aan te passen dat deze relevant is voor mensen. Dat is goed, omdat het de betrokkenheid van mensen bij de politiek vergroot. Dit bevordert de democratie. Echter, is de keerzijde hiervan dat mensen ook betrokken kunnen raken vanwege zeer bekrompen kwesties. Betrokkenheid binnen een bekrompen politiek standpunt is niet noodzakelijkerwijs goed voor de democratie.
Kortom, aan de ene kant brengen sociale media ons al die mensen die geen echte dingen zeggen en nepnieuws verspreiden, maar aan de andere kant beschermt het ons tegen regeringen, overheden of machtige individuen en bedrijven, die de communicatiekanalen domineren. In zekere zin kan er in ieder geval gesteld worden dat de sociale mediakanalen wel dergelijk gevoelens van waarheden of een gemeenschappelijke realiteit ondermijnt, waarin mensen kunnen praten en samen beleid uit proberen te werken.
