Amnesty International heeft met andere organisaties een zaak aangespannen bij de rechtbank over het etnisch profileren van de Koninklijke Marechaussee bij grenscontroles. Volgens de eisers is er sprake van discriminatie bij deze controles. De marechaussee gebruikt het Mobiel Toezicht Veiligheid (MTV-controles) om illegale immigratie en grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden.[1] Afgelopen september heeft de rechtbank in Den Haag een opmerkelijke uitspraak in deze zaak gedaan. De rechtbank heeft bepaald dat de Koninklijke Marechaussee reizigers aan de grens mag selecteren voor controle op basis van hun etniciteit. Volgens de rechter is er dan geen sprake van discriminatie.

Maar wat is MTV precies? Het MTV is een vorm van immigratiecontrole in de grensgebieden aan de binnengrenzen van de Europese Unie.[2] MTV doet geen onderzoek naar strafbare feiten. Het doel van de inspectie is het vaststellen van de identiteit, nationaliteit en verblijfsstatus van personen. Dit is toegestaan, ook als er geen teken of vermoeden van onrechtmatigheid is. MTV-controle is gebaseerd op algemene risicoprofielen, waarbij etniciteit geen onderdeel is. Op basis van het risicoprofiel worden tijdens de operatie altijd specifieke selectiebeslissingen genomen, waarop personen worden aangewezen voor controle.

Bij het nemen van deze selectiebeslissingen gebruikt de Koninklijke Marechaussee toch etniciteit als een mogelijke indicator. Volgens de eisers is dit discriminerend, maar de rechtbank oordeelt dat de manier waarop dit gebeurt geen discriminatie is. De MTV-controles hebben immers tot doel de verblijfsstatus vast te stellen en nationaliteit kan daarbij een belangrijke rol spelen. Etniciteit kan een objectieve indicator zijn van iemands beweerde nationaliteit. Daarom kan etniciteit nog steeds een rol spelen bij MTV-controles. Etniciteit mag wel nooit de enige indicator zijn en de selectiebeslissingen moeten uitlegbaar zijn.[3]

Ondanks de uitspraak van de rechter heeft de Koninklijke Marechaussee besloten om niet etnisch te profileren aan de grens. Vanuit de legitimiteit en het maatschappelijk vertrouwen wil de Koninklijke Marechaussee hier geen gebruik van maken staat in een notitie die is gepubliceerd voorafgaand aan een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer op 24 november.[4]

[1] ‘Mobiel Toezicht Veiligheid’, www.defensie.nl

[2] Rb. Den Haag (zittingsplaats Den Haag) 22 september 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:10283.

[3] Rb. Den Haag (zittingsplaats Den Haag) 22 september 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:10283.

[4] NOS, ‘Marechaussee mag etnisch profileren aan de grens maar wil dit niet langer’, NOS 19 november 2021, geraadpleegd via: https://nos.nl/artikel/2406262-marechaussee-mag-etnisch-profileren-aan-de-grens-maar-wil-dit-niet-langer