N.Wachelder

Onbewust staren naar een reclamebord kan voortaan niet meer onopgemerkt. Dit ontdekte een treinreiziger begin september op station Amersfoort. Het nieuws bracht een storm van onbegrip met zich mee die via social media werd geuit. Het ging in zeer korte tijd viral, waarbij de NS in eerste instantie de volle laag kreeg.

Wat is er gaande?
In Nederland zijn minimaal zevenhonderd reclamezuilen met camera’s te vinden. De vergelijking met George Orwell’s ‘Big Brother’ uit 1984, waarbij iedere bewoner voortdurend in de gaten gehouden wordt met camera’s in hun eigen huis, kon niet uitblijven. NS legde uit dat er geen sprake is van camera’s, maar van sensors die bekijken hoeveel en hoelang mensen naar een bepaalde advertentie kijken. NS ontkende dus niet, maar verwees voor verdere uitleg naar de eigenaar van de digitale reclameborden, Exterion Media, die toch wel iets aan deze uitleg had toe te voegen. Het gaat wel degelijk om camera’s. Camera’s die niet alleen meten hoelang en hoe vaak je naar een advertentie kijkt, maar zelfs kunnen zien hoe oud je bent en wat je geslacht is. Dit gebeurt zonder dat je het weet, en nog belangrijker, zonder je toestemming. 1]
Wat hebben reclamemakers hieraan, vraag je je misschien af. Dit trackingssysteem, dat in Amerika al veel langer bestaat, is een goudmijn voor adverteerders. Aan de hand van de via de camera’s gegenereerde gegevens kunnen adverteerders namelijk de meest effectieve reclames maken. 2] Voorbijgangers zijn als het ware een gratis proefkonijn.

Waar ligt de grens?
De vraag is natuurlijk waar de grens ligt tussen een sensor en een camera. Waar een sensor alleen gebruikt wordt om te tellen, kan door middel van een camera veel meer informatie worden vastgelegd. Videobeelden maken in een publieke ruimte voor reclamedoeleinden, zonder dat mensen hier vanaf weten, is niet toegestaan.

Is er sprake van privacy schending?
Bovenstaande roept bij velen vragen op met betrekking tot het recht op privacy. Het recht op bescherming van privacy is vastgelegd in de Nederlandse Grondwet (artikel 10), het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (artikel 8) en het Internationaal verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (artikel 17). Ook kennen we de Wet Bescherming Persoonsgegevens, beter bekend als de ‘privacywet’. Het lijkt simpel.
De wet stelt als eis dat voor elke verwerking van persoonsgegevens ten minste één van de in artikel 8 Wet bescherming Persoonsgegevens van toepassing moet zijn. Er moet sprake zijn van toestemming; een wettelijke verplichting; vitaal belang; vervulling publiekrechtelijke taak; gerechtvaardigd belang of noodzakelijkheid voor de uitvoering van een overeenkomst. Een groot deel kun je wegstrepen, maar of er sprake is van een gerechtvaardigd belang zal moeten worden afgewogen bij een eventueel onderzoek.
Volgens Exterion worden de beelden niet opgeslagen en de kwaliteit zou te laag zijn om aan gezichtsherkenning te doen, waardoor privacy niet wordt aangetast. Vraag blijft of dit zomaar mag, zonder doel tot bescherming van de veiligheid en met enkel en alleen commerciële doeleinden. Het gaat om camera’s die kunnen worden gebruikt én misbruikt door niet-gescreende medewerkers van een reclamebureau. 3]
Als gefilmde personen duidelijk in beeld zijn, en persoonsgegevens dus te herleiden zijn naar personen, dan wordt volgens de Autoriteit Persoonsgegevens juridisch gezien de privacywetgeving overtreden. Betrokkenen en reizigers moeten ervan op de hoogte zijn dat ze worden gefilmd en hiermee instemmen. Bedrijven hebben een vrijstelling nodig om (beveiligings-)camera’s op te mogen hangen. Deze krijg je als bedrijf alleen als deze camera’s duidelijk zichtbaar zijn. Door onzichtbare camera’s te plaatsen, belazer je mensen. Ondanks dat de beelden van zodanig lage kwaliteit zijn dat gezichten onherkenbaar blijven, is niet uitgesloten dat er geen sprake is van privacy gevoeligheid. Dit kunnen ook andere gegevens dan beeldmateriaal zijn. 4]

What’s next?
Exterion houdt vooralsnog vol dat de privacy van treinreizigers is gewaarborgd. Toch heeft het bedrijf zijn verantwoordelijkheid genomen en besloten de camera’s van zijn digitale reclamezuilen voorlopig uit te schakelen. De Autoriteit Persoonsgegevens heeft tot op heden nog geen echt onderzoek geopend naar Exterion. 5] Het blijft vanuit juridisch oogpunt een kwalijke zaak die in de toekomst, als gevolg van steeds verder gaande modernisering, onvermijdbaar vaker aan het licht zal komen.
Hopelijk zal het in de nabije toekomst duidelijk worden of in dergelijke situaties de burger, en diens recht op privacy, of de adverteerder, en diens wens tot informatievergaring, de overhand heeft’’.

 

1] R. Koenes, ‘Honderden reclameborden uitgerust met ‘verborgen’ camera’, AD 4 september 2017.
2]
B. Custers, ‘Die camera’s mogen gewoon niet’, Trouw 10 september 2017.
3] R. Koenes, ‘Honderden reclameborden uitgerust met ‘verborgen’ camera’, AD 4 september 2017.
4] B. Custers, ‘Die camera’s mogen gewoon niet’, Trouw 10 september 2017.
5] V. Sondermeijer, ‘Exploitant schakelt camera’s in reclamezuilen uit’, NRC 11 september 2017.