Vaak is de aandacht van de jurist (in opleiding) gericht op de uitspraak van de rechterlijke instantie. Wat gaat er veranderen? Ontstaat er een nieuwe rechtsregel? Hoe zal de wet worden uitgelegd? Aan de pleidooien en verweren van de advocaten wordt minder aandacht besteed. Toch zitten hier ook zeker pareltjes tussen. Hieronder lees je een aantal bijzondere verweren; beroemd en misschien ook wel berucht.

People vs. Simpson

O.J. Simpson is een Amerikaans voormalig football-speler. In 1994 zou hij zijn ex-vrouw en haar vriend vermoord hebben. Voor dit strafrechtelijke delict moest hij voor de jury verschijnen in 1995. Daarnaast vond er een civielrechtelijke procedure plaats tegen Simpson voor de aansprakelijkheid voor de dood door schuld.[i] Zijn strafrechtelijke procedure stond vanaf minuut één in de schijnwerpers. Op 17 juni 1994 stond Amerika op zijn kop toen Simpson probeerde te vluchten van de politie, nadat de verdenking op hem werd gericht door het vinden van bewijs. Deze 90 minuten durende achtervolging werd live uitgezonden op meerdere nieuwszenders in Amerika. Uiteindelijk werd hij aangehouden en kon het proces beginnen.

Toen het proces begon, zag het er niet al te rooskleurig uit voor Simpson. Er lag namelijk een behoorlijke portie bewijs tegen hem. Ook zijn verdediging, bestaande uit een heel team met onder andere Robert Shapiro, Robert Kardashian en Johnnie Cochran, was zich hier van bewust. Zij besloten uiteindelijk te kiezen voor een andere aanpak dan het ontkrachten van de bewijsmiddelen. De belangrijkste troef werd gespeeld: racisme. In Amerika was dat aan de orde van de dag. Bovendien werden grote delen van het proces uitgezonden op televisie, waardoor de zaak op de voet werd gevolgd door de samenleving. De onrust en de sentimenten in die samenleving werden slim gebruikt door de verdediging, door aan te voeren dat gedurende het hele proces racistische motieven te grondslag lagen aan de vervolging van O.J. Simpson. De zwarte Amerikaan zou minderwaardig worden geacht door de overheidsinstanties, zoals de rechterlijke macht en de politie. Johnnie Cochran was een voorman in deze aanpak, hij profileerde zich als de advocaat van de zwarte Amerikaan en diens mensenrechten. Wat Cochran ook deed was het vervangen van de jury. Een aantal ‘spionnen’ zocht naar aanknopingspunten om juryleden te vervangen. Uiteindelijk was het overgrote deel van de nieuwe, vervangende jury zwart.[ii]

Een belangrijk – en uiteindelijk misschien wel het meest beroemde – moment van de rechtszaak, was het moment dat de handschoen als bewijsmiddel naar voren werd gehaald. Deze handschoen werd gevonden in de buurt van de plaats delict en bevatte DNA-sporen van Simpson, zijn ex-vrouw en haar vriend. Deze handschoen moest ter terechtzitting worden gepast door Simpson. Deze bleek te strak, waarna Cochran zijn beroemde woorden uitsprak: ‘If it doesn’t fit, you must acquit’. Inmiddels zijn er echter ontelbaar veel theorieën over deze handschoen, de hand van Simpson en hoe Cochran hiermee geknoeid zou hebben.[iii]

Uiteindelijk is Simpson op 3 oktober 1995 vrijgesproken van moord. Toentertijd leek het een grote overwinning, met name voor de zwarte bevolking van Amerika. In de jaren erna is er steeds meer twijfel ontstaan over de daadwerkelijke onschuld van Simpson. Bovendien werd hij in zijn civiele procedure wel schuldig bevonden en veroordeeld tot een schadevergoeding van meer dan 30 miljoen dollar.

Leopold en Loeb

Ook deze spraakmakende zaak speelde zich af in Amerika. Leopold en Loeb waren geen doorsnee tieners. Toen Bobby Franks na een schooldag naar huis wilde gaan, werd hij opgehouden en vermoord door Leopold en Loeb. Hierna eisten ze losgeld van de ouders van het jongetje, maar nadat het lijk geïdentificeerd was, was dit zinloos geworden. In deze zaak was nauwelijks bewijsmateriaal. Enkel een bril werd gevonden. Omdat deze een bijzonder, op maat gemaakte montuur had, kon deze worden gekoppeld aan Leopold.

De rijke ouders van de tieners schakelde een beroemde advocaat in: Clarence Darrow. Hij koos er echter niet voor om de jongens te laten ontkennen. Dit zou er toe hebben geleid dat de jongens voor een jury terecht zouden komen. Omdat de twee jongens een niet erg aardig overkomen hadden, besloot Clarence Darrow te gaan voor een bekentenis. De jongens bekenden en gaven bovendien aan dat de moord fungeerde als experiment en vergeleken het met het doodmaken van een kever. Clarence Darrow maakte vervolgens gretig gebruik van zijn recht om een pleidooi te houden. Zijn pleidooi duurde namelijk maar liefst 12 uur. De vergelijking met het doden van een beestje gebruikte hij ook in zijn pleidooi. ‘They killed him as they might kill a spider or a fly’. Een van de centrale thema’s van deze speech was het inhumane karakter van Amerikaanse manier van bestraffing. In dit pleidooi gebruikte hij poëzie, wetenschap en psychologie om de rechter zachter te maken, zodat hij ze niet ter dood zou veroordelen. Dit is gelukt, de rechter legde uiteindelijk levenslang plus 99 jaar op.[iv]

De Nuenense moordzaak

Bovengenoemde onwaarschijnlijke zaken spelen niet alleen in Amerika. Ook in Nederland gebeuren af en toe curieuze dingen. Eén van die voorbeelden is de Nuenense moordzaak. Edwin ten W. werd verdacht van de moord op zijn Filipijnse vriendin, Bebe Paña die sinds 2001 vermist was. Hij verklaarde destijds altijd dat zij terug was gegaan naar de Filipijnen. In 2005 werd haar lichaam gevonden onder een blok beton in de woning van zijn broer. Onder de WC nota bene.

De raadsman van de verdachte was Gerard Spong. Deze bekende strafrechtadvocaat zag kennelijk wel potentie in deze zaak. In eerste aanleg veroordeelde de rechtbank Edwin ten W. tot 12 jaar gevangenisstraf, onder andere omdat een patholoog van het NFI oordeelde dat er een kleine breuk zat in het strottenhoofd. Deze breuk zou volgens de rechtbank hoogstwaarschijnlijk het gevolg zijn van een wurghandeling waardoor Bebe Paña kwam te overlijden. Het argument van de verdediging, dat deze wurghandeling eerder had plaatsgevonden door een ex-vriend, verwierp de rechtbank.[v]

In hoger beroep kwamen de verhoudingen anders te liggen. Door een sterk staaltje verdediging van Spong werden één voor één belangrijke speerpunten van het Openbaar Ministerie onderuit gehaald. Zo werd allereerst de Britse patholoog Christopher Milroy ingeschakeld. Deze verklaarde dat de breuk in het strottenhoofd niet enkel het gevolg kon zijn van wurging. Daarnaast riep Spong nog meerdere röntgenologen, pathologen en forensisch pathologen op uit Maastricht en Antwerpen. Met dit team van deskundigen werd door Spong het belangrijkste bewijsmiddel en diens steunbewijs onderuit gehaald: de doodsoorzaak. In zijn betoog wist hij het daarna nog aannemelijk te maken dat Bebe Paña zelfmoord zou kunnen hebben gepleegd. Daarmee was de buit binnen, want moord kon niet meer bewezen worden, nu er ook een aanzienlijke kans bestond dat het zelfmoord was geweest.[vi] Op 13 april 2010 bevestigde de Hoge Raad deze vrijspraak.[vii]

Tot slot

In de zaak van Leopold en Loeb kon Darrow eigenlijk enkel proberen uit twee kwaden, levenslang of doodstraf, de minst kwade te bereiken. In de zaak van O.J. Simpson en de Nuenense moordzaak hadden de raadsmannen iets meer ruimte. In beide zaken volgde uiteindelijk vrijspraak. Dat de raadsmannen zich van hun beste kant hebben laten zien, kun je niet ontkennen. Wel valt te bediscussiëren of het recht hier uiteindelijk ook rechtvaardig was. O.J. Simpson zit nu overigens wel in de gevangenis voor maximaal 33 jaar, vanwege een overval en kidnapping. Karma?

[i] Los Angeles Times, ‘Full coverage: The O.J. Simpson case’, 4 maart 2016. Zie:

http://www.latimes.com/local/la-oj-simpson-stories-storygallery.html

[ii] V. Mulder, ‘Hoe O.J. Simpson door zijn eigen verdediging zwart werd gemaakt (en dat nog goed uitpakte ook)’, De Correspondent 26 april 2016. Zie:

https://decorrespondent.nl/3738/Hoe-OJ-Simpson-door-zijn-eigen-verdediging-zwart-werd-gemaakt-en-dat-nog-goed-uitpakte-ook/153287904-453db25f

[iii] J. Seegers, ‘Aanklager: verdediging O.J. Simpson knoeide met bewijs in moordzaak’, NRC 8 september 2008. Zie:

http://www.nrc.nl/nieuws/2012/09/08/aanklager-verdediging-o-j-simpson-knoeide-met-bewijs-in-moordzaak

[iv] M. Bovsun, ‘Thrill of the kill: 90th anniversary of Leopold and Loeb’s horrific murder of boy’, New York Daily News 17 mei 2014. Zie:

http://www.nydailynews.com/news/crime/thrill-kill-article-1.1796537

[v] Rb. ’s-Hertogenbosch 30 juni 2006, ECLI:NL:RBSHE:2006:AX9637.

[vi] Hof ’s-Hertogenbosch 6 april 2007, ECLI:NL:GHSHE:2007:BA2386

[vii] HR 13 april 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL5540