By Iris den Bieman

De Onderzoeksraad Voor Veiligheid heeft afgelopen dinsdag, 13 oktober, haar eindrapport uitgebracht over de oorzaak van de crash van MH17.^[1] MH17 staat voor velen voor altijd in het geheugen gegrift als de rampvlucht van Malaysia Airlines die nog steeds veel onbeantwoorde vragen oproept. Zie hiervoor ook The Legal consequences of the crash of MH17: who is responsible and why does it matter? van Martin Slaats. Met de publicatie van het onderzoeksrapport door het Nederlandse OVV lijkt de onduidelijkheid deels weggenomen.

Op basis van het schadepatroon op de wrakstukken, de gevonden wapenfragmenten in de wrakstukken alsook in de lichamen van de inzittenden, de manier waarop het toestel beschadigd is en de gegevens op de vluchtrecorders in de cockpit, kon met zekerheid worden vastgesteld dat een Buk grond-luchtraketsysteem de crash heeft veroorzaakt. Hoewel Russische autoriteiten deze conclusie bestrijden, is er volgens de onderzoeksraad geen enkele andere conclusie te trekken op de gevonden bewijsmiddelen. De precieze locatie van dat Buk grond-luchtraketsysteem is nog niet bekend, al heeft de OVV door verschillende simulaties wel kunnen vaststellen dat de locatie waar de raket is afgevuurd in een gebied van 320 vierkante kilometer in Oekraïne ligt.

Mocht een juridische vervolging, bijvoorbeeld door een Nederlandse rechter, internationaal tribunaal of internationaal gerechtshof, deze bewijsmiddelen accepteren, dan betreft de volgende kwestie de schuldvraag. Is de crash van MH17 te wijten aan Oekraïne? Volgens internationaal recht moet er sprake zijn van een schending van een internationale verplichting.[2] Ook dient er (im)materiële schade als gevolg van deze schending kenbaar te zijn.[3] Hoewel deze objectieve elementen duidelijk aanwezig zijn, is de beoordeling van de subjectieve elementen als toerekenbaarheid en schuld lastiger te voorspellen. Voor toerekenbaarheid dient de daad, het afvuren van het Buk grond-luchtraketsysteem, toerekenbaar te zijn aan de staat Oekraïne.[4] Vereist is dat Oekraïne feitelijk controle kon uitoefenen op de daders. Voor schuld (in dit kader) moet worden bewezen dat de crash te wijten is aan een fout: het doen of nalaten van de staat Oekraïne.[5] Deze fout hoeft voor aanmerking van schuld niet opzettelijk te zijn begaan. Dit laatste subjectieve criterium is de grote vraag waarover het bevoegde juridische orgaan zich zal moeten gaan buigen. Pas wanneer besloten is op welke manier de vervolging zal plaatsvinden, zal eindelijk duidelijk worden wie er als verantwoordelijke voor de dood voor alle 298 inzittenden kan worden aangemerkt. Wordt vervolgd…

^[1] ‘Eindrapport MH17’, Onderzoeksraad voor Veiligheid 13 oktober 2015, www.onderzoeksraad.nl.

[2] Draft Articles on the Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Report of the ILC on the Work of its Fifty-third Session, UN GAOR, 56th Sess, Supp No 10, p 43, UN Doc A/56/10 (2001), art. 2 sub b jo 12.

[3] Draft Articles on the Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Report of the ILC on the Work of its Fifty-third Session, UN GAOR, 56th Sess, Supp No 10, p 43, UN Doc A/56/10 (2001), art. 31.

[4] Draft Articles on the Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Report of the ILC on the Work of its Fifty-third Session, UN GAOR, 56th Sess, Supp No 10, p 43, UN Doc A/56/10 (2001), art. 2 sub a.

[5] Draft Articles on the Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Report of the ILC on the Work of its Fifty-third Session, UN GAOR, 56th Sess, Supp No 10, p 43, UN Doc A/56/10 (2001), art. 2.